Nhiều người quan niệm “cao thấp là do gien”, nhưng các nhà khoa học đã chứng minh, di truyền chỉ đóng góp 23% chiều cao của trẻ trong tương lai. Đây là yếu tố duy nhất không thể thay đổi. 77% còn lại phụ thuộc vào những yếu tố khác mẹ có thể thay đổi đó là chế độ ăn uống hợp lý, thể dục thường xuyên, sống lành mạnh, và cần được can thiệp sớm ngay từ những năm tháng đầu đời của trẻ để con phát triển chiều cao tối ưu.
NỘI DUNG
Dinh dưỡng – yếu tố quan trọng nhất giúp trẻ tăng chiều cao
Dinh dưỡng là yếu tố tác động mạnh nhất đến chiều cao tương lai của trẻ với 32%. Với chế độ dinh dưỡng tốt, mẹ giúp con phát triển không chỉ chiều cao mà cả trí não, sức đề kháng.
Muốn bé tối ưu chiều cao trước hết mẹ cần đảm bảo dinh dưỡng đa dạng, cân đối các thành phần và có chứa đầy đủ các nhóm chất gồm bột đường, đạm, béo, vitamin, khoáng chất, sữa và các sản phẩm từ sữa mỗi ngày theo nhu cầu dinh dưỡng khuyến nghị. Các yếu tố dinh dưỡng ảnh hưởng đến tăng trưởng xương và răng gồm: Vitamin A, D3, K, C, chất đạm collagen, canxi, phosphor, magne, flour…
- Thiếu dinh dưỡng sẽ làm suy giảm trực tiếp các dưỡng chất có vai trò cấu trúc, nguồn nguyên liệu không thể thiếu xây dựng các mô. Trong đó protein là quan trọng nhất, vì vậy tình trạng thiếu dinh dưỡng liên quan đến chậm tăng trưởng thường gọi là “suy dinh dưỡng protein – năng lượng” và ảnh hưởng đến tầm vóc.
- Canxi: chiếm 99% cấu trúc xương và răng nên khi thiếu hụt canxi sẽ làm hạn chế chiều cao. Khi thiếu canxi, trẻ sẽ còi xương, chậm lớn, thấp bé… Nguồn cung cấp canxi chủ yếu cho trẻ là sữa và các chế phẩm từ sữa, cua, rạm, tép, ốc, tôm, mè… Trong các chế phẩm bổ sung thì canci hữu cơ hấp thu tốt hơn canxi vô cơ. Tìm hiểu thêm về cung cấp canxi cho trẻ tại đây.
- Vitamin D3: giúp cơ thể hấp thu và sử dụng canxi hiệu quả hơn để hình thành và duy trì hệ xương chắc khỏe. Hiểu về tắm nắng và vitamin D3 tại đây , cách sử dụng vitamin D3 tại đây.
- Vitamin K2: có tác dụng hoạt hóa protein tạo xương osteocalcin, giúp gắn canxi vào xương, xây dựng và phát triển khung xương hiệu quả, giảm thiểu việc canxi lắng đọng vào thành mạch. Khi cơ thể thiếu vitamin K2, osteocalcin dù được tạo ra vẫn không có khả năng gắn và mang canxi vào khung xương.
Môi trường sống, bệnh tật, giấc ngủ
Môi trường sống, giấc ngủ, bệnh tật chiếm đến 25% yếu tố giúp trẻ phát triển chiều cao.
Môi trường sống
Xây dựng môi trường sống chất lượng với không khí trong lành, nguồn nước và dinh dưỡng sạch, tiêm chủng đúng lịch… sẽ hỗ trợ trẻ được phát triển chiều cao.
Một số chất hóa học có hại trong môi trường như hóa chất trong sản xuất, nuôi trồng, bảo quản và lưu trữ thức ăn, các hormon tăng trưởng hoặc các chất phụ gia sản xuất đồ gia dụng bằng nhựa như bình sữa cho trẻ, hộp đựng thức ăn, chai nước uống, dụng cụ thể thao… cũng ảnh hưởng không tốt đến tăng trưởng và tầm vóc.
Môi trường sống vui vẻ, hạnh phúc, và tinh thần thoải mái ảnh hưởng đến tăng trưởng một cách gián tiếp thông qua thái độ và thực hành của trẻ. Tâm lý mẹ ảnh hưởng đến sự phát triển của con, cả về cân nặng lẫn tầm vóc, thể hiện rõ nhất ở những năm đầu đời.
Yếu tố bệnh lý và nhiễm trùng
Các bệnh lý di truyền và bệnh lý nội tiết làm ảnh hưởng đến nội tiết tố khiến trẻ chậm tăng trưởng.
Các bệnh lý nhiễm khuẩn cấp tính (nhiều nhất là tiêu chảy cấp) trong những năm đầu đời ảnh hưởng đến tăng trưởng của trẻ.
Để giúp trẻ tránh bệnh vặt và phát triển chiều cao tối ưu, cần có nền tảng đề kháng khỏe, tiêu hóa tốt. Sức đề kháng khỏe đồng nghĩa trẻ sẽ hạn chế ốm vặt, do đó giữ được nhịp độ tăng trưởng thể chất tốt trong đó bao gồm chiều cao. Với khả năng tiêu hóa tốt, trẻ sẽ hấp thu được trọn vẹn các nguồn dưỡng chất từ chế độ dinh dưỡng hàng ngày. Đề kháng khỏe, tiêu hóa tốt cũng chính là tiền đề cho sự phát triển chiều cao nhờ sự hấp thu trọn vẹn dưỡng chất hỗ trợ chiều cao.
Giấc ngủ
Khi ngủ sâu (khoảng 2 tiếng sau khi ngủ), nồng độ hormon tăng trưởng GH đạt đỉnh cao thứ nhỉ trong ngày.
GH trong đêm bị ảnh hưởng chủ yếu bởi độ sâu của giấc ngủ, thời gian ngủ và thời điểm ngủ sớm (đi ngủ càng muốn thì GH tiết ra càng thấp) chứ không bị ảnh hưởng bởi bữa ăn trước khi đi ngủ hoặc hormon khác.
Ngoài ra, ngủ không đủ giấc là một yếu tố nguy cơ quan trọng của tăng BMI, tăng tỷ lệ mỡ cơ thể cũng như hầu hết các chuyển hóa liên quan đến chất béo, ảnh hưởng đến khởi phát dậy thì và tăng trưởng. Nên cha mẹ hãy khuyến khích bé đi ngủ sớm trước 10h đêm nhé.
Di truyền
Trẻ nhỏ, chiều cao chịu tác động bởi dinh dưỡng là chủ yếu, gen chỉ chiếm vai trò thứ yếu. Giai đoạn tiền dậy thì và dậy thì, gen hưởng nhiều hơn đến tuổi khởi phát dậy thì (khởi phát dậy thì sớm, khi chiều cao chưa có đủ thời gian phát triển tối ưu thì trẻ sẽ thấp hơn) và tầm vóc khi trưởng thành.
Chiều cao theo di truyền có thể được ước lượng tương đối theo công thức dựa trên chiều cao cha và mẹ:
Chiều cao nữ (cm) = (CC cha + CC mẹ)/2 – 6.5(cm)
Chiều cao nam (cm) = (CC cha + CC mẹ)/2 + 6.5(cm)
Lưu ý: Công thức chỉ mang tính tương đối vì chiều cao chịu tác động của rất nhiều yếu tố, thêm nữa, có thể cha/mẹ mang gen cao nhưng ảnh hưởng của dinh dưỡng vận động ttrước đây mà biểu hiện ra không cao, cha/mẹ vẫn có thể truyền cho con vật chất di truyền mang gen cao.
Vận động
Vận động thể lực phù hợp có thể tạo ra ít nhất 4 tác động tích cực ảnh hưởng lên sự tăng trưởng:
- Kích thích cơ học
- Kích thích hệ thống chuyển hóa nội tiết
- Tác động khởi hoạt chu chuyển xương để tại mô xương mới
- Tác động gián đoạn làm tăng tiềm năng tăng trưởng
Trẻ em chơi không chỉ để chơi mà còn phát triển chiều cao, thể trạng, đề kháng. Theo Tổ chức Y Tế Thế Giới (WHO), vận động phù hợp nhất cho nhóm thanh thiểu niên 5 – 17 tuổi là 60 phút mỗi ngày hoặc nhiều hơn ở cường độ trung bình đến nặng. Để tăng sức mạnh của cơ và sự tăng trưởng của xương, kết hợp các hình thức vận động ngoài trời với các bài tập cường độ mạnh ít nhất 3 lần mỗi tuần. Bố mẹ hãy khuyến khích con chọn một môn thể thao yêu thích, phù hợp với lứa tuổi và sự phát triển của trẻ, nhất là các môn ngoài trời, thúc đẩy chiều cao như bơi lội, cầu lông, bóng rổ… nhé!