Biểu đồ tăng trưởng giúp theo dõi trăng trưởng nhi khoa của rất nhiều nhân viên y tế trên thế giới. Phát hiện những vấn đề tăng trưởng bất thường; và có biện pháp can thiệp dinh dưỡng kịp thời. Tuy nhiên, hiểu không đúng biểu đồ có thể khiến nhiều mẹ mang nhiều áp lực không đáng có.
Bài viết này, bác sĩ sẽ chia sẻ để mẹ hiểu đúng biểu đồ tăng trưởng và cách đo các chỉ số theo dõi bé.
NỘI DUNG
Các chỉ số thường dùng để đánh giá tăng trưởng của trẻ
- Chiều dài nằm/chiều cao theo tuổi và giới.
- Cân nặng theo chiều dài nằm/chiều cao và giới.
- Cân nặng theo tuổi và giới: không được bác sĩ dinh dưỡng lựa chọn để đánh giá. Vì tăng cân nặng / chiều cao thấp còi có nguy cơ thừa cân cho trẻ thấp còi; sau này sẽ càng tăng tỷ lệ bệnh chuyển hóa. Ngoài ra, không đánh giá được bệnh nhân suy dinh dưỡng cấp hay mạn để can thiệp.
- Vòng đầu theo tuổi và giới.
Các Bảng Biểu đánh giá tình trạng dinh dưỡng trẻ em từ 0 đến dưới 5 tuổi theo WHO. Xem thêm tại đây
Tại sao có biểu đồ tăng trưởng
Biểu đồ tăng trưởng của WHO đưa ra là kết quả của một nghiên cứu đa trung tâm. Theo dõi 8440 trẻ em được bú sữa mẹ khỏa mạnh; từ 6 quốc gia khác nhau (Brazil, Ghana, Ấn Độ, Nauy, Oman và Hoa Kì). Từ 1997 – 2003, từ khi trẻ sinh ra đến 5 tuổi. Các trẻ này được xem như có một môi trường phát triển; dinh dưỡng lý tưởng như:
- Trẻ sinh ra khỏe mạnh, đủ tháng.
- Được bú mẹ hoàn toàn hoặc bú mẹ chủ yếu trong tối thiểu 4 tháng đầu đời.
- Bắt đầu ăn dặm khoảng 6 tháng tuổi và được tiếp tục bú mẹ đến ít nhất 1 tuổi.
- Trẻ được chăm sóc y tế đầy đủ, chích ngừa và chăm sóc Nhi khoa trong suốt thời gian này.
- Mẹ không hút thuốc, môi trường sống không có yếu tố nào ảnh hưởng đến tăng trưởng của trẻ.
Hiểu đúng biểu đồ tăng trưởng
Biểu đồ sẽ cho ta thấy được sự tăng trưởng của một trẻ về chiều cao, cân nặng, vòng đầu. Cũng như so được với mong đợi chung của các bạn khác cùng ngày tháng năm sinh, cùng giới tính. Biểu đồ là kim chỉ nam trong việc theo dõi trăng trưởng nhi khoa của rất nhiều nhân viên y tế trên thế giới. Giúp cho việc phát hiện những vấn đề tăng trưởng bất thường; và có biện pháp can thiệp dinh dưỡng kịp thời.
Tuy nhiên, biểu đồ cũng chỉ mang tính “tương đối”. Tăng trưởng của mỗi trẻ đều có thể khác nhau và bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố. Ví dụ như: cân nặng lúc sinh, chế độ dinh dưỡng, cách cho ăn, yếu tố di truyền, môi trường sống, vận động, bệnh tật, giáo dục… Nếu hiểu không đúng các con số có thể làm các bậc phụ huynh lo lắng không đáng có; vô tình liên tục so sánh con mình với “rất rất nhiều con nhà hàng xóm”. Thậm chí đem ra so với “trẻ em bốn bể năm châu”. Khiến cho việc chăm sóc con trở nên áp lực hơn bao giờ hết.
Hiểu về các chỉ số percentiles, % và SD
- Một dân số bình thường (cùng tuổi, cùng giới tính) sẽ có phân bố theo hình chuông úp ngược.
- Bạn sẽ thấy WHO có rất nhiều bảng biểu, biểu đồ với nhiều đơn vị khác nhau. Để dễ hiểu, độ lệch chuẩn z – scores và Percentiles sẽ tương ứng nhau như hình trên.
- Đối với các biểu đồ tăng trưởng; đường 50% không phải là đường chuẩn mà biểu hiện giá trị trung bình của nhóm dân số cùng tuổi, cùng giới tính. Nghĩa là 50% dân số khỏe mạnh cùng tuổi cùng giới trên đường 50%; 50% dân số khỏe mạnh cùng tuổi cùng giới dưới đường 50%.
- Ví dụ, cân nặng bé gái nhà bạn tăng đều đặn và phát triển trên đường tăng trưởng 15% (-1SD). Nếu không hiểu rõ, bé sẽ bị mọi người cho là roi roi, nhỏ con, suy dinh dưỡng. Nhưng thực tế điều đó nghĩa là 15% trẻ gái khỏe mạnh cùng ngày tháng năm sinh với con bạn có cân nặng thấp hơn. Và 85% gái khỏe mạnh cùng ngày tháng năm sinh có cân nặng cao hơn con bạn. Nếu hiểu đúng về biểu đồ tăng trưởng; bạn sẽ không kết luận con mình thiếu cân nếu chỉ đo tại một thời điểm bất kì.
Đánh giá thời khoảng, không đánh giá thời điểm
Các chỉ số đo đạc tại một thời điểm không có nhiều giá trị ngoài việc phản ánh kích thước của trẻ tại thời điểm đó. Chúng ta cần quan tâm hơn đến BIỂU ĐỒ TĂNG TRƯỞNG CỦA TRẺ THEO THỜI GIAN.
Mỗi đứa trẻ tăng trưởng khác nhau, nếu các chỉ số vẫn đi lên và tiệm cận song song với các đường tham khảo. on vẫn ăn uống vui vẻ, chơi đùa linh hoạt và phát triển các kĩ năng mới tốt thì không việc gì phải quá lo lắng cả.
Không cân đo trẻ quá nhiều lần để tránh những lo lắng không đáng có
Việc cân bé liên tục mỗi tuần, thậm chí mỗi ngày thực sự không cần thiết. Nếu bé vẫn tăng trưởng đều đặn theo biểu đồ tăng trưởng và phát triển các kĩ năng tốt thì chỉ nên:
- Cân 1 lần/tháng với trẻ dưới 1 tuổi.
- Cân 1 lần/2 tháng sau 1 tuổi.
Nếu bé vẫn tăng cân đều đều theo biểu đồ tăng trưởng, vui vẻ, ăn uống tốt và phát triển kĩ năng đúng theo lứa tuổi; thì cả mẹ và bé hãy cùng “quẳng cái cân đi mà vui sống” nhé.
Những yếu tố chúng ta cần quan tâm xem trẻ có thể có vấn đề về tăng trưởng hay không
Bác sĩ viết bài này, giúp những mẹ luôn cố gắng hết sữamà vẫn hay bị chê là nhỏcon; giám bớt áp lực không đáng có. Nhưng không đồng nghĩa là ủng các mẹ chủ quan xem nhẹ tăng trưởng của con.
Nếu có những vấn đề dưới đây; mẹ vẫn phải xem lại trẻ có thể có vấn đề về tăng trưởng hay không; và đến khám bác sĩ nếu cần:
- Cân nặng hoặc chiều cao của trẻ nằm dưới đường 3% (-2SD)
- Chậm tăng trưởng hoặc giữ cân, biểu đồ tăng trưởng nằm ngang theo thời gian.
- Đường cong cân nặng đi xuống cắt một hoặc 2 đường bách phân vị chính.
- Cân nặng và chiều cao của trẻ lệch nhau hơn hai đường bách phân vị.
- Tăng cân hoặc chiều cao quá nhanh (trên 2 tuổi) trong ngưỡng thừa cân, béo phì.
Cách đo các chỉ số
Đo cân nặng
Trẻ nhũ nhi và trẻ nhỏ chưa đứng được nên cho lên cân nằm để đo cân nặng.
Đối với trẻ lớn hơn, có thể đứng độc lập không cần hỗ trợ (đặc biệt trên 36 tháng) có thể sử dụng cân đứng để đo cho trẻ.
Cách đo chiều dài/chiều cao
Trẻ dưới 24 tháng hoặc từ 24 – 36 tháng không thể đững vững độc lập được, đo chiều dài bằng cách cho trẻ nằm đo bằng thước đo chuyên biệt.
Đối với trẻ trên 36 tháng hoặc đứng độc lập tốt, ta đo chiều cao đứng của trẻ với tư thế đứng thẳng bằng gót chân, lưng, vai và đầu chạm vào tường, loại bỏ giày dép để tránh sai số.
Cách đo vòng đầu
Lấy thước dây đo vòng lớn nhất của đầu, là vòng cung ngay trên tai và cung mày của trẻ, vòng ra sau đầu đi ngang qua vùng gồ xương chẩm.
Hi vọng bài viết đã giúp mẹ hiểu đúng về biểu đồ tăng trưởng của WHO; từ đó mẹ bớt lo lắng hơn khi con không cao lớn bằng bạn bằng bè và biết khi nào cần can thiệp dinh dưỡng.
Tải các bảng biểu đánh giá tình trạng dinh dưỡng trẻ em của WHO từ 0 – 5 tuổi tại đây.
Hoặc hầu hết các bé đều có sổ tay tiêm chủng, mẹ có thể sử dụng biểu đồ tăng trưởng trong đó (màu xanh của bé trai, màu hồng của bé gái) để theo dõi cho bé tại nhà nhé!
Chúc mẹ và bé luôn hạnh phúc – khỏe mạnh.
Nguồn tham khảo: who.int
Bác sĩ Vi Thị Tươi