Nếu ba mẹ đang gặp quá nhiều thông tin trước việc lựa chọn phương pháp ăn dặm cho con thì đọc hết bài này nhé!
Hiện nay có nhiều phương pháp ăn dặm khác nhau. Phổ biến nhất là ba phương pháp:
- Phương pháp ăn dặm truyền thống.
- Phương pháp ăn dặm kiểu Nhật.
- Phương pháp ăn dặm bé tự chỉ huy (Baby Led Weaning BLW).
Mỗi phương pháp ăn dặm đều có những ưu điểm và nhược điểm riêng. Ba mẹ không cần phải cứng nhắc ăn theo phương pháp nào. Không có phương pháp nào tốt nhất, chỉ có phương pháp phù hợp nhất. Điều quan trọng là, mẹ tìm ra phương pháp ăn dặm phù hợp nhất cho con yêu của mình. Cùng bác sĩ dinh dưỡng điểm qua những ưu nhược điểm của các phương pháp ăn dặm phổ biến nhất hiện nay và nên chọn phương pháp ăn dặm nào nhé!
NỘI DUNG
Phương pháp ăn dặm truyền thống
Ăn dặm truyền thống đã được ông bà, cha mẹ chúng ta áp dụng bao đời nay. Giai đoạn đầu, các bé sẽ được ăn bột loãng, có thể dùng bột ngot. Về sau dùng bột hoặc cháo sệt kết hợp với thịt, rau củ, cá nhuyễn trộn lẫn với nhau. Khi bé lớn hơn và bắt đầu mọc răng thì chuyển sang cháo đặc với thực phẩm băm nhỏ.
Ưu điểm
- Đảm bảo dinh dưỡng cho trẻ vì một chén cháo thường có được đầy đủ các nhóm dinh dưỡng đạm, đường, béo ngay từ đầu mới tập ăn. Phương pháp này có thể giúp bé tăng cân tốt.
- Có thể sử dụng đa dạng thực phẩm sẵn có ở Việt Nam.
- Cấu trúc dễ dàng thay đổi từ loãng đến thô rồi đặc.
- Dễ nấu, dễ cho ăn và dọn dẹp, vệ sinh.
- Phù hợp với văn hóa, truyền thống người Việt. Thế hệ ông bà rất dễ tiếp nhận, có thể phụ giúp nấu ăn và cho bé ăn khi mẹ đi làm lại.
- Khi không có thời gian nấu thì có thể dễ dàng chọn mua từ các cửa hàng bán cháo dinh dưỡng.
Nhược điểm
- Vì là kiểu truyền thống, nên các mẹ được truyền miệng, hướng dẫn nuôi con theo kinh nghiệm. Không có tài liệu rõ ràng về việc nấu bao nhiêu, tăng độ thô từng giai đoạn như thế nào?
- Phương pháp này có thể có một số cách nấu cháo không phù hợp như: Ninh hầm xương, nêm muối vào cháo, quá chú trọng vào chất lượng và số lượng ăn mỗi bữa.
- Bé không cảm nhận được mùi vị của từng loại thức ăn. Các loại thực phẩm hòa trộn với nhau, vị sẽ tương tự nhau. Bé không biết đâu là gạo, là rau hay thịt. Ba mẹ sẽ khó phát hiện ra thức ăn nào làm dị ứng cho con, con thích và không thích loại thức ăn nào.
- Thói quen không tốt khi cho ăn như: đút ăn, bế ăn, ép ăn, ăn phải có tivi, điện thoại, hay ăn rong… Khiến con không có nhiều cơ hội khám phá, không được chủ động và tạo thú vui trong ăn uống. 1 thời gian sợ ăn dẫn đến biếng ăn tâm lý.
- Ăn thô kém hơn phương pháp khác. Nhiều mẹ hay xay cháo cho bé. Dưới 1 tuổi là giai đoạn tập ăn thô rất quan trọng. Nếu không tập ăn thô trong giai đoạn này thì mẹ đã bỏ lỡ cơ hội phát triển khả năng ăn thô của bé.
- Giai đoạn biếng ăn sẽ không có nhiều thực đơn cho bé lựa chọn.
Phương pháp ăn dặm kiểu Nhật
Bàn ăn sẽ có 1 chén báo riêng, một món nặm và một món canh. Độ thô của thức ăn được điều chỉnh phù hợp với từng giai đoạn phát triển của bé. Ăn với số lượng vừa phải. Khi ăn đặt bé ngồi ghế không bế rong nhưng mẹ vẫn phải bón cho bé ít nhất đến 12 tháng trở đi.
Ưu điểm
- Bé ngồi vào ghế, tập trung hoàn toàn vào việc ăn uống.
- Bé có thời gian làm quen với từng vị thức ăn riêng biệt. Từ đó bố mẹ dễ dàng phát hiện bé có thể bị dị ứng với loại thức ăn nào, bé nhận biết được mình thích và không thích ăn món gì. Giúp kích thích thèm ăn sau này.
- Có sẵn tài liệu tăng độ thô theo từng giai đoạn. Các món ăn của con đa dạng, đầy đủ nhóm chất, được thay đổi thường xuyên ở các giai đoạn khác nhau.
- Khi em bé biếng ăn, sẽ có nhiều thực đơn thay đổi cho bé.
Nhược điểm
- Dễ gặp sự phản đối của ông bà vì chưa quen với phương pháp mới này.
- Cần nhiều thời gian chế biến thức ăn. Đòi hỏi sự cẩn thận, tỉ mỉ. Vì giai đoạn đầu bé ăn với lượng rất ít. Lại cần có đa dạng các loại thực phẩm, chế biến, xay mỗi món một chút khá tốn thời gian. Mẹ có thể chuẩn bị vào cuối tuần và cấp đông cho bé ăn trong tuần. Một số vitamin tan trong nước dễ mất đi nhưng có thể chấp nhận được và bổ sung bằng trái cây trong ngày.
- Giai đoạn đầu có thể ít tăng cân.
Phương pháp ăn dặm bé tự chỉ huy
Đây là phương pháp được các mẹ Tây rất thích. Bé cực kì tự tập và tự quyết trong việc ăn uống. Bé thích ăn gì, ăn bao nhiêu là do bé quyết định. Thời gian này, nguồn dinh dưỡng chính cho bé vẫn là sữa. Việc tập ăn dặm chỉ là mẹ cho bé làm quen với các loại thức ăn, cho bé tập nhai, nuốt chứ không chú trọng quá tới việc bé ăn được bao nhiêu.
Thức ăn được cắt, thái vừa miếng bé dùng tay để cầm hoặc tự đút vào miệng. Bé tự chỉ huy, tự quyết định mình sẽ ăn gì. Độ mềm cũng không quy định quá như ăn dặm kiểu Nhật
Bé có thể nhai được bằng nướu. Mẹ nào đang cho con bú có thể biết được con cắn mạnh đến thế nào nhé.
Ưu điểm
- Bé tự ngồi ăn, tự điều chỉnh, cầm đưa đồ ăn vào miệng theo ý thích nên tính tự lập trong ăn uống rất cao. Tạo tiền đề tốt cho bé tự lập trong ăn uống giai đoạn sau này.
- Bé có phản xạ nhai và nuốt cực tốt. Cơ hàm phát triển, lưỡi vận động tốt.
- Phát triển cảm nhận các giác quan qua nhìn, sờ, nếm, ngửi…đồ ăn.
- Cảm nhận được thức ăn. Biết rõ món nào bé thích món nào không. Giúp bé thích thú với việc ăn uống.
- Vận động tinh tốt, bé có khả năng tự cầm thìa xúc từ rất sớm.
- Mẹ không cần mất nhiều thời gian cho bé ăn, cách chế biến đồ ăn của bé cũng đơn giản, dễ làm.
Nhược điểm
- Chậm tăng cân. Nếu bé đang suy dinh dưỡng thì không nên theo phương pháp này. Do ngay từ đầu đã không quá chú trọng đến lượng thức ăn được đưa vào cơ thể bé và không ép ăn. Một phần nữa do các món chủ yếu là hấp, luộc không có dầu để bé tăng cân; đồ ăn thô cứng có thể khiến bé chậm tiêu hơn và ăn ít vào bữa tiếp theo.
- Có nguy cơ hóc, ọe. Cách khắc phục là hãy ngồi yên, không ăn khoai bở, ban đầu không ăn rau có lá, không ăn củ quả nhỏ… Ban đầu bé có thể ẹo một chút làm người lớn lo lắng, nhưng về sau bé kiểm soát thức ăn rất tốt. Thực chất tỷ lệ bị hóc rất thấp.
- Dễ bất đồng quan điểm trong gia đình. Dễ bị phản đối bởi thế hệ trước.
- Thời gian đầu, trẻ sẽ không ăn và cầm ném thức ăn, bóp nát hay cho lên miệng mút rồi vứt đi… Mẹ sẽ khá vất vả trong việc dọn dẹp và hướng dẫn bé.
Nên chọn phương pháp ăn dặm nào?
Không có phương pháp nào tốt nhất, chỉ có phương pháp phù hợp nhất
Bác sĩ khuyên mẹ không cứng nhắc cho bé ăn theo phương pháp nào. Nên chọn phương pháp ăn dặm nào là dựa vào:
- Tính cách của con:
- Có bé hầu như không bốc gì vào miệng, bỏ đồ ăn trước mặt bạn ấy cũng quay đi; hoặc sờ một chút là bỏ. Nhưng khi đút thì lại hợp tác rất tốt.
- Một số bé lại rất thích “bỏ cả thế giới” vào miệng. Mẹ đút cho thì không chịu. Cứ khóc la đòi chới với cần lấy cái muống tự xúc ăn.
- Có bé thì mới tháng trước đang hợp tác ăn dặm kiểu BLW rất tốt. Tháng này lại nhất định không chịu ăn thì mẹ cũng phải đổi phương pháp khác cho con.
- Điều kiện môi trường của bản thân và gia đình.
- Mẹ có nhiều thời gian chuẩn bị đồ ăn cho bé, không phải đi làm sau thời gian “ở cữ” thì chọn phương pháp nào cũng được.
- Mẹ bận đi làm, ở nhà có bà hoặc người giúp cho bé ăn mà không theo được phương pháp hiện đại thì vẫn phải cho bé ăn dặm theo gia đình.
Kết hợp các phương pháp ăn dặm
Mẹ không nhất thiết là chỉ dùng một phương pháp ăn dặm. Và không bé nào có thể theo mãi một phương pháp. Mẹ có thể kết hợp các phương pháp để tối ưu hóa ưu điểm, giảm nhược điểm.
Ví dụ nửa bữa đầu cho bé ăn tự chỉ huy, về sau có thể đút thêm để bổ sung năng lượng. Hoặc buổi trưa có thời gian mẹ hãy chuẩn bị đồ ăn dặm kiểu Nhật, tối mẹ vội có thể nấu cháo theo kiểu truyền thống.
Một số lưu ý
- Thời gian đầu nên cho bé ăn từng loại thực phẩm để làm quen và phát hiện dị ứng. Không nêm muối trước một tuổi.
- Lựa chọn thực phẩm đa dạng, lành mạnh, giàu dinh dưỡng.
- Cho ăn không được quá 30 phút.
- Không bao giờ xem tivi, điện thoại, ăn rong.
- Không khí vui vẻ thoải mái tạo nên một bữa ăn thú vị. Cùng nói chuyện về thức ăn, giới thiệu màu sắc, mùi vị từng món ăn. Mẹ nên nhớ, giai đoạn này, ngoài việc ăn đủ để lớn lên, còn là giai đoạn rất tốt để bé nhận được tình yêu thương của bố mẹ; khám phá thức ăn, hình thành thói quen ăn uống lành mạnh sau này.
Mẹ nên đánh giá bé bằng biểu đồ tăng trưởng, sức đề kháng, phát triển kĩ năng theo lứa tuổi. Nếu bé vẫn tăng trưởng tốt thì mẹ chỉ cần lựa chọn thực phẩm lành mạnh phù hợp với lứa tuổi. Còn ăn như thế nào, ăn bao nhiêu, hãy để con quyết đinh. Có như thế mới bớt áp lực cho mẹ, bé cũng thoải mái và xem ăn uống là hạnh phúc.
Tóm lại, nên chọn phương pháp ăn dặm nào? Mỗi đứa trẻ, mỗi gia đình là một thực thể riêng biệt. Không ai giống ai. Hãy cá nhân hóa, và không áp dụng cứng nhắc một phương pháp ăn dặm nào. Phương pháp ăn dặm tốt nhất là “Ăn Dặm Kiểu Con” mẹ nhé!
Mời mẹ tham gia nhóm “Ăn Dặm Kiểu Con ” để cùng chia sẻ với nhau về kiến thức, kinh nghiệm và thực đơn trong quá trình ăn dặm.
Tham khảo các bài viết về ăn dặm tại đây.
Chúc mẹ và bé luôn khỏe mạnh – hành phúc và bình an!
Bác sĩ Vi Thị Tươi