Trong 6 tháng đầu, sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng thiết yếu đối với trẻ. Tổ Chức Y Tế Thế Giới (WHO) đã đưa ra khuyến cáo nên nuôi con bằng sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu. Tiếp tục cho trẻ bú mẹ đến khi được 24 tháng tuổi hoặc lâu hơn.
NỘI DUNG
Thành phần sữa mẹ chứa đầy đủ các chất dinh dưỡng mà trẻ cần
Thành phần sữa mẹ chứa đầy đủ các chất dinh dưỡng mà trẻ cần. Với một hàm lượng phù hợp, không thiếu cũng không thừa. Các chất dinh dưỡng trong sữa mẹ dễ tiêu hóa; dễ hấp thu và ít nguy cơ dị ứng cho trẻ. Đặc biệt trong sữa mẹ, nhất là sữa non chứa rất nhiều yếu tố kháng khuẩn. Gồm bạch cầu, IgA, lysozyme… giúp trẻ chống đỡ những yếu tố bất lợi từ bên ngoài ngay khi chào đời.
Trung bình mỗi lít sữa trưởng thành chứa khoảng 700 kcal, 890mL nước, 74 g chất bột đường, 42g chất béo, và 13g chất đạm. Nên 6 tháng đầu mẹ chỉ cần cho bé bú sữa mẹ theo nhu cầu là đủ. Không cần bổ sung thêm bất kì thức ăn nào kể cả nước mẹ nhé!
Tuy thành phần các chất thay đổi trong mỗi cữ và các cữ không giống y nhau. Nhưng luôn trong một ngưỡng tối ưu nhất định, tính trên 24 giờ.
Chất bột đường
Bột đường trong sữa mẹ chủ yếu là đường lactose. Cung cấp khoảng 40% năng lượng trong sữa.
- Lactose trong sữa mẹ là cao nhất trong tất cả các loài nuôi con bằng sữa mẹ (1 lít chứa 74g). Sữa mẹ giàu lactose hơn sữa bò. Vừa cung cấp năng lượng cho trẻ; vừa phù hợp với đặc điểm của loài người là não bộ phát triển đáng kể trong 2 năm đầu đời. Mỗi ngày trẻ cần tăng 25g trọng lượng cơ thể và 2g chất não; còn bò cần tăng nhanh về trọng lượng và ít chất não.
- Giúp tăng cường khả năng hấp thu canxi vào thành ruột. Sữa mẹ ít canxi hơn sữa công thức; nhưng nhờ lactose mà khả năng hấp thu canxi vẫn đủ cho nhu cầu phát triển của trẻ.
- Lactose dễ tiêu hóa. Men lactase hoạt động cao nhất ngay khi trẻ vừa mới chào đời, giúp việc sử dụng lactose hiệu quả.
- Beta-lactose giúp phát triển hệ vi khuẩn có lợi trong đường ruột. Giúp tống xuất các vi khuẩn có hại qua phân nhiều hơn, giảm nguy cơ bệnh lý cho trẻ.
- Thành phần carbohydrate của sữa mẹ cũng chứa nhiều olygosaccharide. Olygosaccharide chỉ có một lượng nhỏ trong sữa bò và sữa công thức cho trẻ. Các oligosaccharide này giúp bảo vệ trẻ sơ sinh khỏi nhiễm trùng bằng cách ngăn chặn sự liên kết của các mầm bệnh với tế bào ruột trẻ sơ sinh.
Chất đạm
- Tổng lượng chất đạm trong sữa mẹ (6%) ít hơn trong sữa bò (21%). Phù hợp với chức năng thận chưa hoàn thiện, chưa thể thải trừ hiệu quả sản phẩm chuyển hóa đạm ra bên ngoài.
- Thành phần acid amin cân đối phù hợp với nhu cầu của trẻ.
- Sữa mẹ chứa cả đạm whey và đạm casein như trong sữa bò. Tỷ lệ đạm whey/caseintrong sữa mẹ là 60/40 còn sữa bò là 20/80 nên sữa mẹ có lợi hơn cho tiêu hóa của trẻ. Casein khó tiêu vì khi gặp acid dạ dày sẽ vón cục lại (đó là lý do một số trẻ trớ ra sữa vón lại như sữa chua), nen tiêu hóa khó tiếp cận hơn. Đạm whey dễ tiêu vì giữ nguyên dạng lỏng khi đến dạ dày, xuống ruột dễ tiếp cận với các men tiêu hóa. Đạm whey còn chứa nhiều yếu tố diệt khuẩn như lactoferin, kháng thể IgA, lysozym và yếu tố phát triển Bifidus giúp phát triển các chủng vi khuẩn có lợi lactobacilus.
Chất béo
- Chiếm 50 – 55% năng lượng trong sữa mẹ, có nhiều trong sữa cuối. Phù hợp với nhu cầu chất béo cao của trẻ để cung cấp năng lượng và hoàn thiện hệ thần kinh. Khi vắt ra bảo quản trong tủ lạnh, mẹ sẽ thấy lớp váng trên cùng hoặc lợn cợn lẫn trong sữa, đó là chất béo.
- Khi khám bệnh, bác sĩ gặp rất nhiều mẹ có con suy dinh dưỡng khi nấu cháo cho con chỉ bỏ vài giọt dầu ăn. Tư vấn mẹ thêm dầu thì mẹ lại sợ con ngán khó ăn. Nhưng mẹ xem, khẩu vị của người lớn và trẻ con không giống nhau. Sữa mẹ nhiều chất béo, sữa cuối lại ít đường, người lớn mình thấy nhạt khó uống. Mà mới sinh ra bé đã nuốt ừng ực ngon lành thế kia, bé có ngán sữa mẹ bao giờ. Tất cả là do nhu cầu bản năng của bé cần nhiều chất béo để cung cấp năng lượng và hoàn thành não bộ của mình.
- Sữa mẹ chứa một số acid béo quan trọng như DHA, ARA… giúp phát triển hệ thần kinh và thị giác của trẻ. Nếu mẹ ăn uống đầy đủ thực phẩm thì trẻ sẽ nhận đủ 2 chất béo này từ sữa mẹ. Mẹ không cần phải dùng thêm bất kì loại thực phẩm chức năng giúp con “bổ não, thông minh” khác. Và việc bổ sung DHA cho trẻ vẫn chưa có nghiên cứu rõ ràng về hiệu quả và liều bổ sung.
Vitamin và khoáng chất
Nếu mẹ ăn uống cân bằng và phù hợp trong quá trình mang thai và giai đoạn cho con bú thì sữa mẹ chứa đủ các vitamin và khoáng chất cần thiết cho trẻ. Chất lượng chỉ bị ảnh hưởng nếu mẹ kiêng khem quá mức dưới 1800kcal/ngày. Các vitamin và khoáng chất quan trọng:
Canxi
Canxi là khoáng chất có hàm lượng lớn (250mg/L – 300mg/L) trong sữa mẹ. Canxi trong sữa mẹ ít hơn sữa bò nhưng khả năng hấp thu cao, cung cấp đủ nhu cầu canxi cho trẻ ở giai đoạn này.
Canxi không phụ thuộc vào chế độ dinh dưỡng và nồng độ canxi trong máu của mẹ. Khi mẹ cung cấp không đầy đủ canxi, canxi sẽ tự động được huy động từ kho dự trữ là xương và răng để cung cấp đủ canxi cho thai nhi và qua sữa cho trẻ, chúng chẳng khác nào những tên “trộm dễ thương” . Việc mất dần kho dự trữ ban đầu sẽ không có triệu chứng rõ ràng, nếu kéo dài có thể bị chuột rút, loãng xương… Vì vậy mẹ đừng quên bổ sung đầy đủ canxi trong giai đoạn này nhé.
Sắt
Tương tự canxi, chất sắt có hàm lượng rất nhỏ và ổn định trong sữa mẹ. Sắt không phụ thuộc nhiều vào chế độ dinh dưỡng hàng ngày của mẹ. 6 tháng đầu, bé sẽ sử dụng sắt dữ trữ từ những tháng cuối thai kì và chất sắt trong sữa mẹ. Cơ thể bé hấp thụ được 50% – 70% chất sắt trong sữa mẹ, nhưng chỉ hấp thụ được 5% – 10% chất sắt trong sữa công thức. Trẻ bú sữa công thức, không hấp thụ đủ sắt có nguy cơ thiếu máu. Sau 6 tháng tuổi, nguồn dự trữ sắt cạn kiệt; sắt trong sữa mẹ lại ít nên trẻ cần được ăn dặm bổ sung.
Vitamin D
Lượng Vitamin D trong sữa mẹ rất thấp, không đủ đáp ứng cho nhu cầu của trẻ; cần được bổ sung thêm. Tìm hiểu thêm tại đây.
Yếu tố hoạt tính sinh học
Sữa mẹ chứa các hoạt tính sinh học như kháng thể IgA, tế bào bạch cầu, lysozym, lactofferin, ologosaccharide. Giúp bảo vệ bé khỏi nhiễm trùng. Những trẻ bú mẹ ít mắc viêm phổi thấp hơn 4 lần; và tiêu chảy thấp hơn 3 lần so với trẻ dùng sữa công thức.
Mẹ thấy đấy, thành phần sữa mẹ đã có đủ mọi dưỡng chất con cần, hoàn toàn đủ cho nhu cầu của con. Mẹ đừng lo sữa mình không mát, sữa nóng con không tăng cân nhé! Mẹ chỉ cần cho con bú thường xuyên theo nhu cầu là đủ. Vì 6 tháng đầu, con chỉ cần sữa mẹ thôi!
Đọc thêm các bài viết về mẹ sau sinh và sữa mẹ tại đây. Chúc mẹ và bé luôn khỏe mạnh, hạnh phúc và mẹ luôn giữ được dòng sữa ngọt lành nhất cho bé yêu.
Bác sĩ Vi Thị Tươi